مقدمه ای بر اخلاق مالکیت معنوی در کتابخانه دیجیتالی

چکیده: پدیدآورنده ای که اثری را به وجود می آورد، نسبت به اثر خود دو حق دارد: 1) حق مادی؛ 2) حق معنوی. حق مادی این است که مزد زحمات پدید آورنده از آن خود او باشد و کس دیگری از آن سو استفاده نکند. حق معنوی این است که پدید آورنده سوای حقوق مادی از حقوق دیگری نیز برخوردار است که اصطلاحاً به آنها معنوی، و گاه نیز اخلاقی، می گویند. این نوع حق که تحت عنوان مالکیت معنوی شناخته می-شود از مقدس ترین انواع مالکیت است و محدود به زمان نبوده و غالباً غیر قابل انتقال است. با پیشرفت علم و تکنولوژی و به خصوص اینترنت، تحولاتی در صنعت نشر اطلاعات رخ داده است. این تغییرات موجب سردرگمی در قوانین مربوطه در این زمینه شده است. با توجه به این که از الزامات اصول اخلاق حرفه ای کتابداری احترام به حق مولف و مالکیت معنوی و تلاش در جهت رعایت آن در هر شرایطی، احترام به حقوق مراجعان در مورد محرمانه بودن اطلاعات مربوط به آنها، حفاظت از مجموعه و فراهم کردن امکان دسترسی همه کاربران به اطلاعات مورد نیازشان است. این مقاله جهت رفع نقیصه فقدان قوانین لازم در زمینه مالکیت معنوی در فضای دیجیتال، با ارائه رویکردی اخلاقانه نسبت به مسئله مالکیت معنوی، به تبیین تعهدات اخلاقی کتابخانه-های دیجیتالی در زمینه مالکیت معنوی در فضای مجازی در سه مبحث کلی تعهدات اخلاقی نسبت به صاحبان اثر، تعهدات اخلاقی نسبت به کاربران و تعهدات اخلاقی نسبت به مجموعه کتابخانه دیجیتالی پرداخته است.